چرا چاقی باید درمان شود؟
در افراد چاق بافت چربی به مقدار بیشتر در بدن وجود دارد. سلول های چربی موجود در این بافت انواع مولکول های التهابی را از خود ترشح میکنند.
تا امروز بیش از 50 مولکول التهابی وابسته به بافت چربی شناخته شده است. در حال حاضر چاقی به عنوان یک حالت التهاب سیستمک و مزمن شناخته میشود. در واقع چاقی یک نوع بیمار التهابی است که این التهاب به دیگر ارگان های دیگر بدن تسری یافته و منجر به بیماری های مختلفی از قبیل پر فشاری خون، کبد چرب، دیابت نوع 2، چربی خون بالا، بیماری های قلب و عروق، سکته مغزی، اختلالات افسردگی و افزایش ریسک سرطان میگردد. بنابراین کنترل چاقی برای جلوگیری از انواع بیماری ها امری ضروری و واجب میباشد.
برای درمان چاقی از روش های متعددی مانند تغییرات رژیم غذایی و کنترل میزان دریافت، فعالیت بدنی، درمان های دارویی، روش های جراحی باریاتریک و رفتار درمانی میتوان بهره برد.
مدیریت وزن
الف) رویکردهای رژیمی
اولین خط درمان، مداخله در سبک زندگی برای تغییر در رفتارهای مربوط به خوردن و فعالیت بدنی و دستیابی به تعادل منفی انرژی و کاهش وزن است. هدف از درمان معمولاً از دست دادن 10-5٪ از وزن اولیه بدن است اگرچه این عمل کاملا مربوط به وزن اولیه بدن می باشد، بنابراین ممکن است در افراد با BMI <40 kg /m2 هدف کاهش وزن 5٪ و در افراد با BMI> 40 kg / m2 کاهش وزن بیش از 10 ٪ باشد. کاهش وزن در این سطح قابل دستیابی، پایداری و موجب مزایای بالینی قابل توجه میشود. بیشترین کاهش وزن در 6 ماه اول و در اکثر افراد بازگشت وزن پس از آن اتفاق می افتد. مداخلات چند جزئی (مثلاً رژیمدرمانی، فعالیت بدنی و تغییر رفتاری) توصیه می شود.
ترکیب ایده آل درشت مغذیهای یک رژیم کاهش وزن به شدت مورد بحث است و نشان داده شده است که روش های مختلف باعث کاهش وزن متوسط در کوتاه مدت می شود. پایبندی به مداخلات مدیریت وزن در طولانی مدت برای موفقیت حیاتی است. کاهش متوسط وزن در سطح فردی، تأثیر بالقوه ای بر سلامت عمومی دارد. این امر نشان می دهد تا زمانی که یک رژیم کاهش وزن با کالری کم از نظر تغذیه ای کامل باشد، اولویتهای فردی می تواند تعین کننده نوع رژیم باشد و می تواند به بهبود پایبندی به برنامه کمک کند.
شواهدی وجود دارد که نشان میدهد طیف وسیعی از رویکردهای رژیمی منجر به کاهش وزن متوسط در حدود 5/8-5 کیلوگرم (٪5-9) در 6 ماه اول می شود. این رویکردها شامل یک رژیم محدود از نظر انرژی (به طور کلی 500 تا 600 کیلوکالری کمتر از نیاز فرد)، یک رژیم کم چربی (کم تر از 30 ٪ انرژی از چربی) و جایگزینهای وعده های غذایی است. این اثر متوسط ممکن است پایبندی به رژیم های غذایی را کاهش دهد و برای کاهش این احتمال، انتظارات بیمار و رژیم درمانگر هر دو باید مورد توجه قرار گیرد.
ب) دارو درمانی
- به عنوان بخشی از برنامه کنترل چاقی، برای بزرگسالان با BMI 28 ≥ kg / m2 بعلاوه بیماریهای همراه یا BMI ≥ 30 kg / m2 تجویز شود.
- تجویز مداوم فقط باید در کسانی انجام شود که حداقل 5٪ از وزن اولیه بدن خود را از دست داده باشند، اگرچه ممکن است اهداف کمتری برای مبتلایان به دیابت نوع 2 تعیین شود که در آنها کاهش وزن کمتر است.
- به طور کلی استفاده از مکمل ها ضروری در نظر گرفته نمی شود مگر اینکه ارلیستات در گروه های آسیب پذیر به عنوان مثال جوانان مصرف شود.
ج) جراحی چاقی
جراحی چاقی موثرترین مداخله برای کاهش وزن در بزرگسالان چاق است. همه انواع جراحی چاقی در مقایسه با گروه کنترل در 10 سال و 15 سال بعد از جراحی، با بهبود قابل توجه بیشتر در دیابت و عوارض مربوط به وزن همراه است.
در موارد زیر جراحی چاقی را توصیه می گردد:
- به عنوان خط اول درمان در افرادی که BMI ≥50 kg / m2 دارند و سایر مداخلات در آنها شکست خورده است.
- به عنوان یک گزینه درمانی در افرادی است که BMI ≥ 40 kg / m2 یا BMI بین kg / m2 35 تا 40 به همراه بیماری قابل توجه دارند که از کاهش وزن سود می برند.
- تمام اقدامات غیر جراحی مناسب امتحان شده است اما کاهش وزن کافی اتفاق نیفتاده یا حفظ نشده است.
- بیمارانی که مدیریت شدید را در سرویس سطح 3 دریافت می کنند.
- بیمارانی که به طور کلی برای بیهوشی و جراحی مناسب هستند.
- به پیگیری طولانی مدت متعهد هستند.
- ارجاع سریع به جراحی چاقی، باید به افراد دارای BMI ≥ 35 kg / m2 با تشخیص دیابت نوع 2 در 10 سال گذشته، ارائه شود تا زمانی که آنها در سطح 3 یا خدمات معادل ارزیابی شوند.
انواع روش های جراحی معده
- حلقه معده:
حلقه ای قابل تورمی است که در قسمت بالای معده قرار گرفته و باعث کاهش ظرفیت معده در بالای حلقه می شود. درجه تنگی حلقه را می توان با استفاده از سالین استریل تزریق شده از طریق یک پورت زیر پوست تغییر داد، بنابراین به طور بالقوه باعث ایجاد سیری می شود.
- بای پس معده به روشRoux-en-Y
رایج ترین شکل بای پس است. یک کیسه کوچک معده (تقریباً 30 میلی لیتر) با جدا کردن قسمت بالایی آن از بقیه معده ساخته می شود و این قسمت به روده کوچک متصل است (اندام Roux). اندام Roux توسط پیوند Y به قسمت تحتانی روده کوچک متصل می شود بنابراین اسید معده و آنزیم ها از معده دور زده و در قسمت اول روده کوچک می توانند با غذا مخلوط شوند بطوری که باقیمانده معده بدون اختلال می ماند. مسیریابی مجدد معده باعث تغییرات هورمون های رودهای که باعث افزایش سیری و سرکوب گرسنگی می شوند، خواهد شد و کیسه کوچک معده باعث سیری بعد از وعده های غذایی کوچک می شود. علاوه بر این، ممکن است در برخی موارد سوء جذب وجود داشته باشد.
- جراحی اسلیو گاسترکتومی
در این روش تقریباً 80٪ معده برداشته می شود و حجم غذایی قابل مصرف را محدود می کند. تغییرات هورمونی نیز بر سیری، گرسنگی و کنترل قند خون تأثیر می گذارند. پیگیری طولانی مدت بیماری ها، داروها و وضعیت تغذیهای مورد نیاز است (جدول1). ماهیت و دفعات نظارت و نوع مکمل مورد نیاز به روشی که بیمار انجام داده است بستگی خواهد داشت.
جدول1
* توصیه ها برای پایش سالانه تست های خونی و مکملیاری بر اساس روش جراحی باریاتریک
روش | توصیه مکملیاری | توصیه های پایش سالانه آزمایش خون |
گاستریک باندینگ یا حلقه گذاری معده | مکمل های مولتی ویتامین و مواد معدنی جامع توصیه میشود. | |
بای پس معده | مکملیاری مولتی ویتامین و مواد معدنی روزانه بدون نسخه (OTC). تزریق ویتامین B12 هر 3 ماه یکبار کلسیم و ویتامین D(ممکن است ویتامین D اضافی مورد نیاز باشد) آهن (با 200 میلی گرم در روز شروع و دوز به ویژه در زنان یائسه کنترل شود) | تست های عملکرد کبدی تست شمارش کامل گلبول های خونی فریتین فولات ویتامین B12* کلسیم و ویتامین D هورمون پاراتیروئید روی و مس ویتامینA (در صورت وجود بای پس وسیع ، شب کوری یا علائم استئاتوره) سلنیوم ( در صورت وجود نگرانی در مورد کمبود احتمالی، اندازه گیری شود) |
اسلیو معده | مکملیاری مولتی ویتامین و مواد معدنی روزانه بدون نسخه (OTC) تزریق ویتامین B12 هر 3 ماه یکبار کلسیم و ویتامین D(ممکن است ویتامین D اضافی مورد نیاز باشد) آهن (با 200 میلی گرم در روز شروع و دوز به ویژه در زنان یائسه کنترل شود) | تست های عملکرد کبدی تست شمارش کامل گلبول های خونی فریتین فولات ویتامین B12* کلسیم و ویتامین D هورمون پاراتیروئید روی، مس و سلنیوم ( در صورت وجود نگرانی در مورد کمبود احتمالی، اندازه گیری شود) |
*Annual checks may be unnecessary if patient is receiving 3- monthly injections of vitamin B12. **Source: data from O’Kane, M., et al. (2014). BOMSS Guidelines on perioperative and postoperative biochemical monitoring and micronutrient replacement for patients undergoing bariatric surgery. http:// www.bomss.org.uk/ wp- content/ uploads/ 2014/ 09/ BOMSS- guidelines- Finalversion1Oct14.pdf. Picot, J., et al. (2009). The clinical effectiveness and cost- effectiveness of bariatric (weight loss) surgery for obesity: a systematic review and economic evaluation. Health Technol. Assess. 13(41), 1- 190, 215- 357 |
دکتر وحید هادی
متخصص تغذیه و رژیم درمانی
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی